बोध!

पंचविसेक वर्षांपूर्वीची गोष्ट असावी. एसटीने प्रवास करत होतो. रस्ता घाटाचा आणि खड्ड्याखड्ड्यांनी भरलेला होता. बसमध्ये साताठच प्रवासी होते. मी माझ्या नोकरीच्या गावावरून आठवडाभराने माझ्या मूळ गावी परतत होतो. मी दर सप्ताहाला ये-जा करत होतो. बसमध्ये साताठचजण असल्यामुळे प्रत्येक व्यक्ती एकेका बाकड्यावर ऐसपैस बसलेली होती. पण गाडी इतकी उधळायची की आम्ही बसल्या जागेवरून चेंडूसारखे उडून पुन्हा जिथल्या तिथे आसनस्थ व्हायचो. पण, त्याहीपेक्षा मौजेची गोष्ट अशी की, रस्त्याला खूप वळणं असल्यामुळे गाडीने वळण घेतलं की आम्ही डावीकडून उजवीकडे आणि उजवीकडून डावीकडे असे सरळकोनात सहजपणे सरकायचो. समोरचा लोखंडी बार पकडून ठेवला तरी गाफीलक्षणी उडी व सरळकोनात सरकणं घडायचंच. असं घडायचं तेव्हा बसमधले मोजकेच प्रवासी हमखास एकमेकाकडे पाहायचे व फजितीचा समान अनुभव मोठ्या आनंदाने घ्यायचे. अशाही स्थितीत एकावर झोपेचा एवढा अंमल होता की तो बाकड्यावरून एखाद्या बोचक्यासारखा धप्पदिशी पडलाच. पडताक्षणी त्याचे डोळे उघडले व इतरांकडे पाहून हसत राहिला. इतरांनी आपले अनावर हसू कसेबसे दाबून आतल्या आता त्याच्या अधिक फजितीचा आनंद अनुभवला.

बसचे हेलकावे खाणे, उधळणे आता सवयीचे झाले होते. माझ्यापाशी माझ्या कपड्यालत्त्यांनी भरलेली एक व्हीआयपी कंपनीची ब्रिफकेस होती. भक्कम बनावटीची व जड अशी. मी ड्रायव्हरपासून दुसऱ्या बाकड्यावर बसलो होतो. माझ्या डोक्यावरच्या जाळीदार कॅरीयरवर बॅग ठेवलेली होती. गाडी चढाला लागली तशी बॅग घरंगळत मागे गेली आणि वळण व खड्डा यामुळे खाली पडली. पडली ती त्या बाकड्यावरच्या एका मध्यमवयीन मातेच्या कपाळावर! त्या बॅगेच्या अॅल्युमिनियमने वेढलेला कोपरा कपाळाला दाणदिशी लागून बॅग खाली पडली. त्या आवाजाने मी क्षणार्धात वर पाहिले तर बॅग दिसली नाही, दुसऱ्या क्षणार्धात मागे पाहिले तर बॅग खाली पडलेली. ज्या मातेच्या कपाळाला लागली तिने डोळे मिटलेले व कपाळाला स्वाभाविकपणे हात लागलेला. मी मावशी, मावशी अशी हाक मारतो तर होकार मिळेना. दुसरे प्रवासी धावून आले. तेही हाका मारत राहिले. ती माता मूर्च्छित झाली होती. मी घाबरलो. एका महिलेने वारा घातला. जरा वेळाने ती माता शुद्धीवर आली. तिच्या कपाळावर भलेमोठे टेंगूळ आले होते. मी क्षीण आवाजात म्हटले, ‘मावशी माफ करा’. त्या शांतपणे म्हणाल्या, ‘भाऊ तू काही माझ्या कपाळाच्या दिशेने तुझी बॅग मारून नाही फेकली. वाईट वाटून नको घेऊ.’ काय म्हणावं या मनाला? सगुणातील निर्गुण. बोध घेतला सार्वजिनक जागी कोणी जाणता-अजाणता वाईट केलं तरी संयम राखून माफ करायचं. - डॉ. दिलीप धोंडगे